مروری کلی بر سیستم‌های تولید و برنامه ریزی تولید و کنترل تولید

موضوع: طرح ریزی تولید و کنترل

مروری کلی بر سیستم‌های تولید و طرح ریزی تولید و کنترل

 

فهرست مطاب

1.0 اهداف

1.1 مقدمه

1.2 معنی تولید

1.3 انواع سیستم‌های تولید

1.4 انواع فرایندهای تولید

1.5 معنی طرح ریزی تولید و کنترل (PPC)

1.6 فرایند طرح ریزی تولید و کنترل

1.7 عناصر طرح ریزی تولید و کنترل

1.8 خلاصه

1.9 سوالات ارزشیابی شخصی

2.0 کلمات کلیدی

2.1 منابع

 

1.0 اهداف

بعد از مطالعه‌ی این بخش مطالب زیر را فرا خواهید گرفت:

الف. معنی سیستم تولید

ب. انواع مختلف سیستم تولید

پ. انواع مختلف فرایندهای تولید

ت. مفهوم طرح ریزی تولید و کنترل در سازمآن‌های تولیدی مختلف

ث. عوامل موثر بر تصمیم گیری در طرح ریزی تولید و کنترل

ج. منظر طرح ریزی تولید و کنترل

 

1.1 مقدمه

عمل تولید جزئی از سازمان است، که به معنی تبدیل طیفی از ورودی‌ها و خروجی‌های مطلوب یا محصول بر اساس سطح کیفی مورد نظر است. تولید را اینگونه هم می‌توان تعریف کرد: تبدیل گام به گام مواد اولیه به ماده‌ای دیگر از طریق فرایندهای مکانیکی یا شیمیایی برای خلق یا بهبود موجودیت محصول برای کاربر. بنابراین تولید یک فرایند ارزش افزوده است.

در هر شرکت تولیدی هدف اصلی دپارتمان تولید ساخت محصولات در تعداد مورد نظر و در زمان مورد نظر است. به نحوی که در هنگام تقاضا به کاربر نهایی ارائه شوندو تولید فرآیندی پیچیده است و مدیریت آن برای افراد بسیار مشکل استو تولید شامل تعدادی فعالیت و عملیات است که باید به نحوی مناسب آن‌ها را طرح ریزی کرد و برای دستیابی به خروجی مورد نظر آن‌ها را کنترل کرد. هدف اصلی طرح ریزی تولید و کنترل (PPC) بنیان نهادن مسیر و برنامه‌ای برای کار است تا استفاده بهینه از مواد اولیه، نیروی کار و ماشین آلات تضمین شود. و کار واحد تولیدی بر اساس طرح‌های مطلوب و از پیش تعیین شده پیش برود.

سیستم‌های تولیدی مختلفی وجود دارد. انتخاب یک نوع خاص از سیستم تولید به تنوع محصولات و حجم محصولات بستگی دارد. سیستم‌های تولید در این بخش مورد بررسی جزئی قرار گرفته اند. بعد از نهایی سازی سیستم تولیدی که قرار است مورد استفاده قرار بگیرد، کارآفرین باید سراغ طرح ریزی تولید و کنترل برود که به نوع سیستم تولید بستگی دارد.

تمرکز اصلی در طرح ریزی تولید و کنترل بر پیاده سازی طرح هاست. یعنی برنامه ریزی دقیق کارها، تخصیص کار به ماشین آلات و نیروی کار. جریان واقعی کار در سیستم تولید فعالیتی سازماندهی شده برای تبدیل مواد خام به محصولات مفید است. سیستم تولید باید بتواند منابع طبیعی مانند نیروی انسانی، سرمایه، ماشین آلات، مواد اولیه و زمان را به بهترین شکل ممکن مورد استفاده قرار بدهد. طرح ریزی تولید و کنترل با بخش‌های مختلفی در ارتباط هستند مانند تولید، بازاریابی و لجستیک، انبارداری و سایر بخش‌ها. این ارتباط به ماهیت سازمان بستگی دارد. طرح تولید بر اساس بازاریابی و اطلاعات تولید در طرح ریزی تولید و کنترل آماده می‌شود. طرح تولید اطلاعات دقیقی در مورد استفاده از منابع تولیدی ارائه می‌دهد. طرح تولید آماده شده به واحد تولید تحویل داده می‌شود. واحد تولید محصولات را بر اساس این طرح تولید می‌کند.

هدف نهایی از طرح ریزی تولید و کنترل مانند سایر ابزارهای کنترلی تولید، کسب سود برای شرکت است. مانند مدیریت موجودی و کنترل، این مهم با ارضای نیاز مشتری‌ها در زمان مقرر و برنامه ریزی شده حاصل می‌شود.

هدف اصلی PPC را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

الف. از آن برای تعیین هدف و بررسی انحراف به کمک برخی معیارهای سنجش استفاده می‌شود. 

ب. مقیاس و ماهیت عوامل ورودی مختلف برای تولید خروجی را معین می‌کند. 

پ. منابع مختلف سیستم تولید را به بهینه ترین و اقتصادی ترین نحو با یکدیگر هماهنگ می‌کند. همچنین هماهنگی بخش‌های مختلف سازمان نیز برعهده طرح ریزی تولید و کنترل است.

ت. حذف گلوگاه‌ها

ث. استفاده‌ی بهینه از موجودی.

ج. جریان روان مواد.

چ. تولید کافی و درست در زمان مقرر.

ح. برنامه ریزی فعالیت‌های تولیدی برای تحویل به موقع.

خ. رصد سیستم در حین تولید.

د. تضمین انعطاف پذیری در سیستم تولید برای پذیرش تغییرات و عدم اطمینان‌ها.

ذ. بهینه سازی استفاده از منابع برای حداقل کردن هزینه‌ی کلی.

ر. تضمین تولید محصول درست، در زمان مطلوب، با تعداد درست و ویژگی‌هایی که مورد نظر مشتری باشد.

ز. سیستم تولید پایدار، با حداقل آشفتگی و سردرگمی به هنگام شتاب و عجله.

در این بخش به مفهوم طرح ریزی تولید و کنترل می‌پردازیم. این بخش به دانش آموزان کمک می‌کند تا PPC  را درک کنند و یاد بگیرند انواع مختلف آن در چه سیستم‌هایی و با چه ویژگی‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بخش همچنین فراگیران را با محدودیت‌ها و شرایط مختلف PPC آشنا می‌کند.

 

1.2 معنی تولید

همانطور که قبلاً اشاره شد تولید به معنی تبدیل ورودی به محصول نهایی یا ایجاد خدمت به منظور رفع نیازهای مشتری است. این مورد ورودی‌های مختلف که تقریباً جزو ۶m هستند. این ورودی‌ها عبارتند از: نیروی کار، مواد اولیه، ماشین آلات، پول، روش‌ها و مدیریت. تولید دربرگیرنده فرآیندهایی است که از طریق آن‌ها می‌توان ورودی را تبدیل کرد و به محصول مطلوب نهایی تغییر داد. این تغییر به نحوی است که ویژگی‌های بهبود یافته ایجاد می‌کند و ارزش اقتصادی را به بهترین روش ممکن و بدون از دست رفتن کیفیت بالامی‌برد.

بر اساس فرایندهای مورد استفاده، انواع مختلفی از تولید به کار گرفته می‌شود:

1.     تولید توسط استخراج یا پالایش: مانند نفت، نفت سفید و شکر.

2.     تولید توسط مونتاژ: مانند خودرو، تلویزیون و مبلمان.

ادوود بافا تولید را اینگونه تعریف می‌کند: فرایندی که از طریق آن خدمات و محصولات تولید می‌شوند. برخی مثال‌ها برای تولید عبارتند از: تولید محصولات سفارشی مانند دیگ‌های بخار با ظرفیت خاص، ساخت فلت‌ها، مصنوعات اسکلتی سفارشی برای مشتری‌ها و غیره. در هر مرحله از فرایند، ارزش افزوده ایجاد می‌شود. سیستم تولید را به راحتیم ی‌توان از روی شکل ۱.۱ درک کرد. ورودی‌های مختلفی وجود دارد که نهایتاً از فرآیند تغییر یا تبدیل عبورمی‌کنند و به تعدادی خروجی نهایی تبدیل می‌شود که برای کاربر نهایی ارزش دارد.

خروجی‌ها می‌توانند محصولات ملموس یا خدمات باشند. به طور خلاصه سیستم تولید یک سازمان، آن بخشی است که محصولات آن سازمان را تولید می‌کند. فعالیتی است که در آن منابع در یک سیستم از پیش تعریف شده جریان پیدامی‌کند با یکدیگر ترکیب می‌شوند و به روش کنترل شده دچار تغییرمی‌شوند تا بر اساس سیاست‌های مطلوب مدیریت به ارزش آن‌ها افزوده شود. یک سیستم تولیدی ساده در بالا نمایش داده شده است.

 

و غیره، و تولید محصولات استاندارد مانند خودرو، اتوبوس، موتور، رادیو، تلویزیون و …

ورودی ها: نیروی انسانی، مواد اولیه، ماشین آلات، اطلاعات، سرمایه

فرایند تبدیل: طراحی محصول، طراحی فرایند، کنترل تولید، نگهداری

خروجی ها: محصولات، خدمات

پیوسته: موجودی، کیفیت، هزینه

محیط، اطلاعات بازخوردی

شکل 1.1 سیستم تولید شماتیک

مدیریت تولید شامل تصمیم‌های مدیریتی در مورد طراحی محصول و طراحی سیستم محصول است. این مورد به معنی تعیین فرآیندهای تولیدی و طرح ریزی تولید و کنترل است.

 

نقشه‌ی سیستم تولید

یکی از نیازهای اولیه هر شرکت تعریف سیستم تولید آن است که به عنوان قالب کاری در نظر گرفته می‌شود که تمام فعالیت‌های مربوط به تولید و فرایندهای آن در آن رخ می‌دهند. فرآیند تولید همان فرایند تبدیل است که در آن ورودی‌ها به خروجی‌ها تبدیل می‌شود. طراحی صحیح سیستم تولید باعث می‌شود فعالیت‌ها و عملیات‌های مختلف تولید به خوبی با یکدیگر هماهنگ باشند. نمی‌توان یک الگوی جامع سیستم تولید در نظر گرفت که در تمام شرکت‌ها قابل استفاده باشد. این مورد در هر سازمان و بر اساس پارامترهای مختلفی تغییرمی‌کند.

 

1.3 انواع سیستم‌های تولید

در کل سه نوع سیستم تولید وجود دارد:

1.     تولید انبوه / پیوسته

2.     تولید کارگاهی یا واحد تولیدی

3.     تولید دسته‌ای / متناوب

1.     تولید انبوه / پیوسته

از این روش زمانی استفاده می‌شود که بخواهیم محصولات استاندارد شده را توسط مجموعه‌ای از فرایندهای استاندارد و ترتیبی از عملیات با تخمینی از تقاضا تولید کنیم. در این روش تولید پیوسته خروجی‌ها تضمین می‌شود. این روش را با نام تولید جریان انبوه یا تولید خط مونتاژ نیز می‌شناسند. این سیستم منجر به کار کمتر در فرآیند موجودی و کیفیت تولید بالامی‌شود. اما در عوض سرمایه گذاری اولیه بالایی در تجهیزات و ماشین آلات طلب می‌کند. در این روش نرخ تولید بسیار بالاست چرا که پس از شروع فرایند نیاز به مداخله مجدد نیست. این سیستم در کارخانه‌هایی مناسب است که تعداد زیادی از محصولات با تنوع بسیار پایین تولید می‌شوند. برای مثال می‌توان به صنایع پالایش نفت، خط تولید سیمان و شکر اشاره کرد.

 

ویژگی‌های تولید پیوسته / انبوه

الف. چون محصول در زمانی طولانی تولید می‌شود می‌توان ماشین آلات را به ترتیب فرایند‌های مورد استفاده چیدمان کرد.

ب. روش‌های استاندارد و ماشین آلات در تولید جزیی به کار گرفته می‌شوند.

پ. بیشتر تجهیزات به خودی خود نیمه خودکار یا تمام خودکار هستند.

ت. جا به جایی مواد نیز خودکار است (مثلا به کمک نوار نقاله).

ث. چون بیشتر تاسیسات خودکار هستند از نیروی کار نیمه ماهر می‌توان استفاده کرد.

ج. به دلیل جریان یافتن محصول در یک خط از پیش تعریف شده، طرح ریزی و کنترل سیستم بسیار ساده خواهد بود. 

چ. هزینه‌ی تولید به ازای هر واحد، به دلیل نرخ بالای تولید، کاهش می‌یابد.

ح. در طول فرایند، موجودی‌ها بسیار کم هستند چرا که برنامه ریزی تولید ساده است. می‌توان آن را به سادگی پیاده کرد.

2.                 تولید کارگاهی یا واحد تولیدی

این روش تولید برای هر مشتری متفاوت خواهد بود. در این روش می‌توان دسته‌ها و سفارشات بسیار بزرگ را تولید کرد. هر دسته یا سفارش شامل مجموعه کوچک از محصولات مشابه است که با سایر دسته‌ها تفاوت دارند. این روش سرمایه گذاری نسبتاً کمتری در ماشین آلات و تجهیزات لازم دارد. این روش بسیار انعطاف پذیر است و می‌توان به راحتی تغییرات در طراحی محصول و اندازه سفارش را در آن پیاده سازی کرد. از این روش باید در جایی استفاده کرد که محصولات متنوع در هر سفارش تولید می‌شوند .در این روش هر محصول بسته به نیاز سفارش تولید می‌شود. البته این سفارش ممکن است فقط یک بار تولید شود یا در بازه‌های زمانی کاملا نامنظم به دست تولید کننده برسد. ازسویی ممکن است زمان سفارش مانند تولید پیوسته کاملاً منظم باشد.

 

ویژگی‌های تولید کارگاهی یا واحد تولیدی

الف. ماشین آلات و روش‌هایی که به کار گرفته می‌شوند باید کاربری عمومی داشته باشند تا با تغییرات دائمی محصولات سازگار باشند.

ب.  نیروی کار باید بسیار ماهر باشد تا بتواند با تغییر در شرایط کاری سازگار باشد.

پ.  این سیستم تقریباً برنامه‌ریزی وجود ندارد. چون هیچ اطلاعات قطعی نمی‌توان در مورد محصول داشت. در طول فرایند موجودی بسیار بالا خواهد بود چرا که طرح دقیق و برنامه در دسترس نیست.

ت. هزینه محصول معمولاً بسیار بالا است چون هزینه مواد اولیه و نیروی کار زیاد است.

ث. دسته بندی ماشین آلات بر اساس کاربرد آن‌ها انجام می‌شود (مانند بخش سمباده زنی، بخش سوراخ کاری). این سیستم بسیار انعطاف پذیر است چون مدیریت باید بتواند انواع مختلفی از محصول را تولید کند جابجایی مواد در سیستم نیز بسیار انعطاف پذیر است تا بتوان نیازهای متغیر محصولات را پوشش داد.

 

تولید متناوب / دسته ای

این روش برای تولید محصولاتی استفاده می‌شود که کمیت آن حاکم است و معمولاً نام دسته به آن‌ها داده می‌شود. هر دسته شامل محصولاتی است که تعداد آن‌ها کم است اما کاملاً یکسان هستند. از این روش برای تکمیل سفارش‌های خاص از تقاضاهای پیوسته استفاده می‌شود. دسته‌ها ممکن است فقط یک بار یا چند باره اما با زمان نامنظم در هنگام رسیدن سفارش برای رفع نیاز و تقاضا تولید شوند. در این سیستم گاهی اوقات محصولات برای انبار و گاهی اوقات برای مشتری تولید می‌شوند. برای مثال اجزایی که برای انبار تولید می‌شوند اما برای محصولات متنوع یک مشتری یا مشتری‌های متنوع به کارگیری می‌شوند. این اجزامی‌تواند شامل قطعات خودرویی چاپ و محصولات الکتریکی‌ باشند.

 

ویژگی‌های تولید دسته‌ای / متناوب

الف. محصول نهایی رامی‌توان استاندارد در نظر گرفته در دسته تولید می‌شود. ارزش محصولات تولید شده نیز می‌تواند بسیار متفاوت و متنوع باشد..

ب.  ماشین آلات مشابه سیستم کارگاهی بر اساس عملکردشان دسته بندی می‌شوند..

پ. نیروی کار باید به قدر ماهر باشد تا بتواند دسته‌های محصولات مختلف را تولید کند. در طول فرآیند موجودی معمولاً بالا است چرا که نوع طرح کارگاه و سیاستهای جابجایی مواد این الزام را به وجودمی‌آورد.

ت. سیستم‌های جابجایی مواد نیمه خودکار در کنار ماشین آلات نیمه خودکار ترکیبی مطلوب را ایجادمی‌کنند.

علاوه بر موارد فوق تعداد زیادی از کارگاه‌های تولیدی من جمله فرایندهای پیوسته و متناوب به عنوان فرایندهای ترکیب یا کامپوزیت دسته بندی می‌شوند. کارخانه‌ها می‌تواند بخش‌های مونتاژی داشته باشد که قطعات را با فرآیند‌های پیوسته تولید می‌کنند. در حالیکه بخش مونتاژ نهایی به صورت متناوب فعالیت می‌کند. (مانند صنایع بسته بندی سفارشی یا مبلمان).

 

1.4 انواع فرایندهای تولید

سیستم‌های تولیدی که در بالا به آن‌ها اشاره شد نیازمند فرآیندهای تولیدی و شرایط تولیدی مختلفی برای عملکرد موفق خود هستند. انتخاب فرآیند تولید یک تصمیم گیری استراتژیک است چراکه ایجاد هرگونه تغییر در آن‌ها زمان و هزینه زیادی در پی خواهد داشت. در نتیجه فرآیند تولید در هنگام طرح ریزی هر کسب و کار انتخابم ی‌شود. در انتخاب فرایند تولید باید به دو پارامتر توجه داشت: اول ویژگی‌های محصول نهایی و دوم بهینه بودن هزینه ها.

فرایندهای تولید در چهار دسته زیر قرارمی‌گیرد:

1.     فرایند تولیدی کارگاهی

2.     فرایند تولید دسته ای

3.     فرایند تولید جریانی یا انبوه

4.     تولید فرایندی

1.     فرایند تولید کارگاهی: از این روش برای تولید یک یا چند واحد محصول بسته به نیازها و ویژگی‌های مورد نظر مشتری استفاده می‌شود. فرآیند تولید باید بتواند بر اساس برنامه زمانبندی تحویل و هزینه‌ها عمل کند و این برنامه ریزی‌ها باید قبل از عقد قرارداد با مشتری انجام شود.

2.     فرایند تولید دسته ای: از این روش برای تولید کمیت‌های محدوده انواع مختلف محصولات در قالب دسته‌ها استفاده می‌شود. این دسته‌های محصولات مختلف توسط ماشین آلات یکسان تولید می‌شود دسته‌ها و محصولات مختلف به صورت جداگانه و یکی پس از دیگری تولیدمی‌شوند.

3.     فرایند تولید جریانی یا انبوه: از این روش برای تولید مقادیر زیاد محصولات مشابه در زمانی استفاده می‌شود. که فروش به صورت کلی انجام می‌شود. تمامی ماشین آلات و تجهیزات به طوری سازماندهیم ی‌شوند که بر اساس ترتیب عملیات به کارگیری شوند. نام دیگر این روش تولید خطی و جریان است. این روش نرخ تولید بسیار بالایی دارد. تولید خطی فقط می‌تواند یک نوع خاص محصول را تولید کند. بنابراین برای محصولات متنوع باید خط‌های متنوع راه‌اندازی کرد.

4.     تولید فرایندی: از این روش برای تولید محصولاتی استفاده می‌شود که نیاز به ترتیب خاصی از عملیات برای ساخته شدن دارند. برای مثال سوخت‌ها. در این روش فرآیند تولید به صورت نامحدود تکرارمی‌شود.

 

عوامل اثرگذار بر انتخاب فرایند تولید

عواملی که در ادامه به آن‌ها خواهم پرداخت بر انتخاب فرآیند تولید اثر گذار هستند. 

الف. اثر حجم / تنوع: این مورد یکی از اصلی‌ترین مواردی است که در انتخاب فرایند تولید باید مورد توجه قرار بگیرد. هنگامی که حجم تولید کم است و تنوع آن زیاد فرایند متناوب بهترین انتخاب و هنگامی که حجم تولید زیاد می‌شود و تنوع کم است تولید پیوسته بهترین انتخاب خواهد بود. شکل زیر نشان دهنده روش تولیدی مناسب بر اساس تنوع و حجم محصول است.

 

سیستم

حجم عملیات تولید  تولید پیوسته

تولید انبوه

تولید دسته ای

تولید کارگاهی

تنوع محصول خروجی

شکل 1.2 دسته بندی سیستم‌های تولید

 

ب. ظرفیت واحد تولیدی: حجم فروش پیش بینی شده عامل بسیار مهمی در انتخاب بین این فرایند خطی و دسته‌ای است. در صورت انتخاب فرآیند خطی هزینه‌های ثابت  به مراتب بیشتر از هزینه‌های متغیر است و در مورد فرآیند دسته‌ای همه چیز برعکس است. یعنی در حجم تولید کم نصب و نگهداری فرایند دسته‌ای ارزانتر است و فرآیند خطی در صورت حجم‌های تولیدی بالا صرفه اقتصادی خواهد داشت.

 

پ. زمان آماده سازی: فرایند پیوسته معمولاً محصولات را با سرعت بیشتری در مقایسه با فرایند دسته‌ای تولید می‌کند .در نتیجه زمان آماده سازی رقابت پذیری به طور قطع در انتخاب فرآیند تولید اثر گذار خواهند بود.

 

ت. انعطاف پذیری و بهره وری: فرآیند تولید باید به میزان انعطاف پذیر باشد که با تغییرات مورد نظر همخوانی داشته باشد و حجم تولید محصولات باید به اندازه بزرگ باشد که هزینه‌ها را کاهش دهد.

 

در نتیجه کارآفرین و تولید کننده باید تمام عوامل فوق الذکر را قبل از انتخاب فرآیند تولید در نظر داشته باشد. معمولاً سازمان‌ها و شرکت‌های کوچک مقیاس فرایند تولید دسته‌ای را به خاطر حجم پایین تولید محصول و سرمایه گذاری کم انتخاب می‌کنند.

پس از اینکه کارآفرین و تولید کننده انتخاب نهایی خود در مورد طراحی محصولات سیستم تولید و فرایند را انجام داد گام بعدی تصمیم گیری در مورد طرح ریزی تولید و کنترل خواهد بود.

 

1.5 معنی طرح ریزی تولید و کنترل:

 

طرح ریزی تولید و کنترل تصمیمی بسیار مهم است که بر روی تولید اقتصادی و به این اثر گذار خواهد بود.  تولید طرح ریزی شده یکی از ویژگی‌های هر صنعت تولیدی است. طرح ریزی تولید و کنترل ابزاری برای هماهنگی و یکپارچه سازی تمامی فعالیت‌های تولیدی در سیستم تولید خواهد بود. همین ویژگی‌ها است که باعث اهمیت بیش از پیش طرح ریزی کنترل قبل از آغاز رسمی فعالیت‌های تولیدی و پس از آن کنترل بر روی آن فعالیت‌ها است. در ادامه طرح ریزی تولید و کنترل باید در مورد کمیت کیفیت زمانبندی تحویل و هزینه‌های تولید انجام شود.

بر اساس نظریات گردن و کارسون که ریزی تولید و کنترل معمولاً شامل سازماندهی و طرح ریزی فرآیندهای تولید است. به عبارت دیگر این فرآیند تمامی سازمان را در بر می‌گیرد فعالیت‌های مختلفی که در طرح ریزی تولید جای می‌گیرند عبارتند از طراحی محصول، تعیین تجهیزات و ملزومات ظرفیتی، طراحی قالب تاسیسات فیزیکی و مواد و سیستم جابجایی مواد، تعیین ترتیب عملیات و تعیین ماهیت فرآیندها‌یی که باید با توجه به الزامات زمانی و ویژگی‌های محصول و سطح کیفی و کمی بخ انجام برسد.

طرح ریزی تولید همچنین شامل طرح‌ها و مسیرها برنامه‌های زمانبندی بازرسی محصول هماهنگی کنترل مواد روش‌های ماشینکاری ابزار و زمان عملیات است. هدف نهایی این مرحله تغییری و کنترل تامین و حرکت مواد و نیروی کار استفاده از ماشین آلات و فعالیت‌های مربوطه به نحوی است که نتایج تولیدی مورد نظر از منظر کیفیت، کمیت، زمان و مکان را حاصل کند. نتیجه‌ی این مرحله سیستم فیزیکی در کنار مجموعه‌ای از راهنماهای عملیات برای تبدیل بهینه مواد خام مهارت‌های نیروی انسانی و سایر ورودی‌ها به محصول خروجی است.

 

1.6 فرایند طرح ریزی تولید و کنترل

طرح ریزی تولید و کنترل تماماً بر قالب پیش طراحی استوار است. این فرآیند تلاش دارد تا تمامی فعالیت‌ها و عملیات را بر اساس یک طرح از پیش تعیین شده پیاده سازی کند. تمامی عملیات باید به روش مناسب و با توجه به تمام الزامات ضروری برای تحویل به موقع محصول با هزینه‌های از پیش تعیین شده به انجام برسند. طرح ریزی تولید و کنترل باید تحت سیاست‌های مورد توافق یا مورد انتظار به انجام برسد . هزینه‌ها شامل هزینه تجهیزات، سرمایه گذاری در تاسیسات و نیروی انسانی است طرح ریزی تولید و کنترل شامل گام‌های زیر است:

 

الف. پیش بینی تقاضای مشتریان برای محصولات یا خدمات.

ب.  آماده سازی بودجه تولید قبل از آن آغاز فرآیند.

پ.  طراحی واحد تولیدی، تعیین نوع ماشین آلات و تجهیزات تهیه انواع مناسب ملزومات تولید مانند مواد خام نیروی کار و ماشین آلات.

ت. طراحی جدول زمانبندی تولید.

ث. تعیین وضعیت کمبود یا اضافه محصول.

ج. طراحی برنامه‌های آماده سازی در صورت سفارش‌های خارج از برنامه آماده سازی، نرخ و مقیاس تولید

چ. تعیین نرخ و حجم تولید. برای این کار باید بازه‌های زمانی واقعی در جدول برنامه ریزی ایجاد کرد. هر کار منحصر به فرد باید در زمان مشخص شده به انجام برسد تا فرایند تولید وارد مرحله بعدی شود

 

فعالیت‌های تولید و جریان اطلاعات

 

عملیات مدیریتی (خرید، تخصیص اعتبار، حسابداری)

 

بازاریابی

طراحی محصول

طرح ریزی فرایند

 

پشتیبانی از تولید (طرح ریزی واحد تولید، مدیریت کل، کنترل کیفیت، نگهداری)

 

پ. عملیات پشتیبانی

پیش بینی

طرح ریزی استراتژیک

طرح ریزی یکپارچه تولید

تمرکز زدایی

برنامه ریزی تولید

کنترل در سطح کارگاه

 

ب. سلسله مراتب تصمیم گیری

مواد خام

کارگاه تولید اولیه

کارگاه مونتاژ

مرکز توزیع

خرده فروش

مشتری

 

الف. جریان تولید

 

در مجموعمی‌توان گفت که PPC از سه مرحله تشکیل شده است

الف. مرحله‌ی طرح ریزی

ب. مرحله اقدام

پ. مرحله نظارت

 

تمامی این سه مرحله از منظره تولید بسیار با اهمیت هستند. زیرا بدون طرح ریزی هیچ کار تولیدی شروع نخواهد شد. اولین و مهمترین چیزی که برای هر فرایند تولیدی ضروری است طرح ریزی مناسب است.

 

1.7 عناصر طرح ریزی تولید و کنترل

ذکر این نکته ضروری است که طرح ریزی کنترل اولین و مهمترین عنصر فرآیند PPC است. طرح ریزی به معنی تصمیم گیری پیش از پیش طرح ریزی. یعنی تصمیم بگیریم که در آینده چه اقداماتی قرار است انجام شود. در هر سازمان یک بخش جداگانه برای طرح ریزی ایجاد می‌شود که مسئول تهیه و آماده سازی سیاست‌ها و طرح‌ها با توجه به تولیدِ جریان است. طرح ریزی جداول مختلف بودجه ریزی‌های تولید و غیره دارد. تمامی این موارد بر اساس اطلاعات ارجاع شده از بخش مدیریت است. این طرح‌ها و جدول‌ها یا بودجه‌های تولیدی به عناصر تحت عنوان کنترل تولید شکلم ی‌دهند. اگر طرح ریزی تولید نارسا باشد اثر سوء شدیدی روی کنترل تولید خواهد داشت. برای رسیدن به اهداف تولید، طرح ریزی تولید مبنا و پایه لازم برای کنترل تولید را فراهم می‌کند.

باید به خاطر داشت که طرح‌های تولید پیش از شروع کار در سطوح بالای مدیریتی ایجادمی‌شوند. در حالی که کنترل تولید در سطح کارگاه، یعنی در جایی که تولید واقعی در حال رخ دادن است اتفاق می‌افتد. برخی از مهم ترین عناصر PPCدر در شکل زیر ارائه شدند.

 

طرح ریزی تولید و کنترل

طرح ریزی تولید

طرح ریزی

مسیردهی

برنامه ریزی

بارگذاری

 

کنترل تولید

صدور

پیگیری

بارزسی

اصلاح

 

این عناصر مهم به صورت زیر تعریف می‌شوند.

1.     مواد: طرح ریزی برای خرید مواد اولیه تجهیزات و قطعات یدکی به تعداد کافی و ویژگی‌های مناسب در زمان درست و از منابع درست و در جای درست. خرید، ذخیره سازی، کنترل موجودی، استاندارد سازی، کاهش تنوع، تحلیل ارزش و بازرسی فعالیت‌هایی هستند که برای مواد رخ می‌دهند.

2.     روش: انتخاب بهترین روش برای فرایند تولید از میان سایر روش‌ها. این مرحله همچنین شامل تعیین بهترین ترتیب عملیات و طرح‌ریزی برای ابزارها، جیگ‌ها، تثبیت کننده‌ها و بست هاست.

3.     ماشین آلات و تجهیزات: روش‌های تولید ارتباط مستقیمی با تجهیزات تولیدی در دسترس و سیستم‌های تولید دارندو این مورد شامل طرح ریزی تاسیسات، ظرفیت درصد اشغال و استفاده از تجهیزات کارخانه و ماشین آلات است.

4.     نیروی انسانی: طرح ریزی نیروی انسانی (کارگری و مدیریتی). به نحوی مهارت‌های لازم برای انجام کار را داشته باشند.

5.     مسیردهی: تعیین جریان جابجایی مواد کاری در سطح کارگاه و ترتیب عملیات و گام‌های فرایندی. این مورد ارتباط مستقیم با طراحی صحیح چیدمان کارگاه مکان ذخیره سازی موقت مواد اولیه تجهیزات اجزا و محصولات نیمه ساخته و سیستم جابجایی مواد دارد.

 

برگه مسیر: برگه مسیر سندی است که اطلاعات دقیقی در مورد تبدیل مواد اولیه خام به قطعات و محصولات نهایی ارائه می‌دهد. این برگ هر مرحله از فرایند تولید را کاملا شرح می‌دهد و مسیری دقیق که در آن محصول در طول فرآیند تبدیل جریان پیدامی‌کند را ترسیم می‌کند. برگه مسیر شامل اطلاعات زیر است:

 

الف. عملیات مورد نیاز و ترتیب آن‌ها .

ب. تجهیزات و ماشین آلاتی که برای هر عملیات مورد استفاده قرار می‌گیرد .

پ. زمان آماده سازی تقریبی و زمان عملیات برای هر قطعه .

ت. ابزار، جیگ و بست‌های مورد نیاز هر عملیات.

ث. نقشه کشی دقیق اجزا قطعات و مونتاژهای نهایی. 

ج. ویژگی‌ها ابعاد تلرانس سطح نهایی و کیفیت استاندارد‌ای که باید به آن برسیم .

چ. ویژگی‌های مواد خام مورد استفاده.

ح. سرعت تغذیه و غیره که باید در ابزارهای ماشین آلات برای انجام عملیات مورد استفاده قرار بگیرد .

خ. فرایند بازرسی و ابزار اندازه گیری مورد نیاز برای بازرسی. 

د. راهنمای جابجایی و بسته بندی در حین جابجایی قطعات و بخش‌های مونتاژی در هر مرحله از تولید.

6.                 تخمین: تعیین زمان عملیات برای اصلاح عملکرد استاندارد ماشین آلات و نیروی کار. تخمین زدن شامل تصمیم‌گیری در مورد کمیت محصولاتی است که باید تولید شوند. همچنین در مورد هزینه‌هایی که بر اساس پیش‌بینی خوشبینانه مشخصمی‌شوند تخمین زدهمی‌شود.

تخمین نیروی کار ظرفیت ماشین و مواد مورد نیاز برای رسیدن به اهداف طرح ریزی تولید اصلی ترین فعالیت‌ها قبل از از بودجه دهی برای منابع است.

7.                 بارگذاری: بارگذاری ماشین‌ها فرایند تبدیل برنامه ریزی عملیات به کاربرد‌هایی است که در ارتباط با مسیر هستند. بارگیری ماشین آلات فرایند تخصیص کارهای خاص به هر ماشین نیروی کار مراکز کاری بر اساس اولویت‌های مرتبط و ظرفیت مورد استفاده است. برای اینکه حتماً حداکثر استفاده از منابع رخ دهد باید در مراکز کاری یا ماشین آلات باردهی کمتر یا بیشتر از حد استاندارد انجام شود.

8.                 برنامه ریزی: برنامه‌ریزی متضمن این مورد است که قطعات و اجزا و محصولات نهایی در تاریخ‌های مورد نظر آماده می‌شوند. این بخش جدول زمانی برای فعالیت‌های تولیدی ایجادمی‌کند.

 

هدف برنامه ریزی: 

الف. جلوگیری از استفاده نامتعادل از زمان بین کار و مراکز و بخش‌ها .

ب. استفاده از نیروی کار به نحوی که محصول خروجی در زمان آماده سازی معین یا چرخه زمانی معین تولید شود تا محصول در زمان مطلوب به دست مصرف کننده برسد. این تولید به نحوی خواهد بود که هزینه‌ها حداقل شود.

9.                 صدور: این بخش در ارتباط با اجرای دقیق عملیات طرح ریزی است. این بخش مجوز‌های ضروری برای شروع یک کار خاص که قبلاً با توجه به مسیر دهی و برنامه ریزی طراحی شده است را صادرمی‌کند. صدور به معنی ارسال فرمان‌ها و دستورالعمل‌ها برای شروع تولید با توجه به برگه مسیر و جدول‌های برنامه ریزی است.

10.            بازرسی: این عملکرد در ارتباط با حفظ سطح کیفیت در محصولات و ارزیابی بهینگی فرایندها، روش‌ها و نیروی کار است. به نحوی که در صورت نیاز بهبود‌های لازم اعمال شود تا به کیفیت استاندارد و مورد نظر محصول برسیم.

11.            ارزیابی: هدف ارزیابی بهبود عملکرد است. عملکرد ماشین آلات فرایندها و نیروی کار ارزیابی می‌شوند تا به طور مشابه بهبود پیدا کنند.

12.            کنترل هزینه: هزینه‌های تولید رامی‌توان با بررسی ضایعات، تحلیل ارزش، کنترل موجودی و استفاده‌ی بهینه از مواد ارزیابی کرد.

 

ملزومات طرح ریزی تولید و کنترل موثر

در هر سازمانی سیستم PPC فقط در صورتی به طور موثر اجرا می‌شود که قبل از پیاده سازی آن به موارد زیر توجه شود:

الف. ساختار سازمانی مناسب با اختیارات کافی برای هر نماینده و مسئولیت‌ها در سطوح مختلف و نیروی انسانی .

ب. هر فرد باید در جایگاه مناسب برای کار مناسب گماشته شود .

پ. سطح حداکثری استانداردسازی در موجودی ابزار نیروی کار، کار، تجهیزات و غیره .

ت. تصمیم گیری‌های مدیریتی مناسب برای برنامه ریزی تولید و کنترل مواد ،موجودی و تراز مالی نیروی انسانی و ترکیب محصولات .

ث. سیستم تولید انعطاف پذیر برای تطابق با تغییرات در تقاضا مشکلات در تولید و در دسترس بودن نگهداری‌های مورد نیاز مواد .

ج. تخمین صحیح از زمان آماده سازی برای تولید و خرید .

چ. سیستم اطلاعات مدیریت باید قابل اتکا، کارآمد و پشتیبان باشد .

ح. ظرفیت تولید باید با توجه به تقاضا تعیین شود .

خ. کارخانه باید بتواند کالاهای جدید را با توجه به تغییرات در ترکیب محصول و نرخ تولید آماده کند.

 

برای موثر و کارآمد ساختن که ریزی تولید عناصر بالا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند.

 

استفاده از تولیدات PPC

پیاده سازی PPC بر اساس سیستم تولید منجر به مزایای متعددی برای هر سازمان با توجه فعالیت‌های عملیاتیمی‌شود که شامل موارد زیر است:

 

الف. جلوگیری از شتاب در ساعات پایانی: تولید با برنامه ریزی و کنترل بسیار عالی با توجه به جدول زمانبندی ارائه شده خواهد بود. بنابراین کنترل تولید تعداد سفارشات ویژه و اضافه کاری در کارخانه را کاهش می‌دهد که منجر به کاهش بار کاری اضافه خواهد شد.

 

ب. کاهش مشکلات در مراحل مختلف و گلوگاه ها: کار در جریان و کار در گردش انباشته نخواهد شد چون کنترل تولید بین جریان و خط کار تعادل ایجاد می‌کند.

 

پ. کاهش هزینه ها: کنترل تولید مطلوب استفاده از نیروی کار و ماشین آلات را حداکثرمی‌کند. که این امر سطح موجودی فرایند را در میزان مطلوبی نگه خواهد داشت و در ادامه باعث کنترل بهتر موجودی مواد خام، کاهش هزینه‌های انبارداری و جا به جایی مواد اولیه می‌شود. همچنین از این طریق می‌توان کیفیت را بالا نگه داشت و در نتیجه‌ی آن مرجوعی‌ها را کاهش داد و این موارد باعث کاهش کلی هزینه‌ها می‌شود. 

 

ت. استفاده‌ی بهینه از مواد: این بند زمان هدر رفت نیروی کار در هنگام انتظار برای رسیدن مواد را کاهش می‌دمد و باعث استفاده‌ی بهینه از ماشین آلات و تجهیزات می‌شود. 

 

ث. هماهنگی بهتر در فعالیت‌های کارگاه: PPC بین فعالیت‌های کارخانه هماهنگی ایجادمی‌کند و باعث عملکرد بهتر نیروی کار می‌شود. 

 

ج. مزایای بیشتر برای نیروی کار: PPC منجر به بهره وری و اثرمندی بیشترم ی‌شود که مزایای آن دستمزد بهتر و امنیت شغلی، شرایط کاری بهتر و رضایت شغلی بهتر و در کل روحیه‌ی کاری بهتر است.

 

چ. خدمات بهتر به مشتری: PPC منجر به خدمات بهتر به مشتری‌ها می‌شود. چون متضمن تولید درست بر اساس جدول زمان بندی و در نتیجه تحویل به موقع محصولات ت و تعهد به برنامه‌ها است.

 

منظر طرح ریزی تولید و کنترل

 

الف. ماهیت ورودی‌ها

برای تولید یک محصول ورودی‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کیفیت محصول به ماهیت ورودی‌های استفاده شده بستگی دارد. بنابراین طرح‌ریزی به منظور تعیین ماهیت انواع مختلف ورودی‌هایی که قرار است در یک فرایند مورد استفاده قرار بگیرند انجام می‌شود.

 

ب. کمیت ورودی ها

برای رسیدن به سطح معینی از تولید تعیین کمیت ورودی‌ها و ترکیب آن‌ها بسیار با اهمیت است. یک محصول فقط زمانی تولید خواهد شد که تخمین دقیقی از ترکیب ورودی‌های مطلوب وجود داشته باشد.

 

پ. هماهنگی دقیق

این مورد باعثم ی‌شود که بین نیروی کار ماشین آلات و تجهیزات هماهنگی مطلوبی رخ دهد و در نتیجه از ایجاد ضایعات جلوگیری می‌شود و جریان تولید بسیار روان خواهد شد.

 

ت. کنترل بهتر

طرح ریزی تولید روشی از کنترل است. برای کنترل بهتر طرح ریزی شرط اولیه است است. بعد از این حالت است که می‌توان عملکرد را مقایسه کرد و به کمک آن انحرافات را به دست آورد و در نتیجه فرآیند را کنترل کرد.

 

ث. تولید بدون وقفه

طرح ریزی مواد باعث تامین دائمی مواد خام و سایر اجزا می‌شود. جریان دائمی مواد و تامین آن‌ها در در دستیابی به تولید بدون توقف ضروری هستند.

 

ج. استفاده از ظرفیت

باید از منابع موجود به صورت بهینه استفاده کرد. به این ترتیب می‌توان هزینه‌ها را کاهش داد.

 

چ. تحویل به موقع

اگر طرح ریزی تولید و کنترل به خوبی انجام شود تولید و نهایی کردن محصولات به موقع انجام می‌شود و کالای نهایی در زمان مناسب به بازار ارائه می‌شود. در نتیجه روابط بسیار خوبی با مشتری شکل می‌گیرد.

 

عوامل موثر بر طرح ریزی تولید و کنترل

 

الف. استفاده از رایانه: کارخانه‌های امروزی از تجهیزات اتوماسیون دفتری مانند رایانه‌های شخصی دستگاه‌های پانچ و غیره استفاده می‌کنند. این ابزار باعث می‌شود که ماشین آلات و نیروی انسانی محاسبات را به صورت دقیق انجام دهند.

 

ب. تغییرات فصلی: تقاضا برای برخی محصولات با توجه به فصول سال تغییر می‌کند. مثلاً چتر و کت بارانی در این دسته جای می‌گیرد. طرح ریزی تولید و کنترل باید این تغییرات را هنگام تحریری و کنترل فعالیت‌های ورودی و خروجی در نظر داشته باشد.

 

پ. بازاریابی تستی: در استراتژی بازاریابی تهاجمی ابتدا محصولات در بازار مورد بررسی قرار می‌گیرند تا میزان تقاضا برای آن‌ها مشخص شود. این فرایند چرخه عمر کوتاهی دارد، اغلب نامنظم است و با تولید دائمی سازگار نیست.

 

ت. خدمات پس از فروش: خدمات پس از فروش یکی از عناصر کلیدی در موفقیت است. در خدمات پس از فروش آیتم‌های زیادی برای تعمیرات مرجوع می‌شود. در این حالت ممکن است کارهای برنامه ریزی نشده و حتی بارکاری اضافه در خط تولید ایجاد شود.

 

ث. ضررهای ناشی از عوامل غیر قابل پیشبینی: ضرر‌هایی بر اثر سوانح آتش سوزی دزدی از محصولات ورودی مواد اولیه و قطعات رخ می‌دهند. این ضررها غیرقابل پیش بینی هستند. کمبود مواد ورودی به خاطر عوامل فوق تولید برنامه ریزی شده را در زمان و مقدار مشخص با مشکل مواجه می‌کند.

 

ج. ضررهای ناشی از عوامل قابل پیشبینی: ضایعات در ورودی به خاطر پدیده‌های مهندسی مانند ضایعات تولید و تغییر در ترکیب مواد منجر به ایجاد نقصان و مشکلات می‌شود.

 

1.8 خلاصه

عمل تولید در یک سازمان تولیدی به معنی تبدیل برخی ورودی‌ها به برخی خروجی‌هایی است که برای کاربر نهایی دارای ارزش هستند. سیستم‌های تولیدی زیادی وجود دارند که می‌توان به تولید فرایندی انبوه دست‌های و کارگاهی اشاره کرد. انتخاب هر یک از این سیستم‌ها به دو عامل اصلی بستگی دارد: اول ماهیت محصول و دوم نوع فرایند تولید.

طرح ریزی تولید و کنترل رامی‌توان به عنوان عصب‌های سیستم فرایند تولید در نظر گرفت. این گام استفاده بهینه از منابع مواد افراد و تجهیزاتی است که در جریان تولید هماهنگی و کنترل فعالیت‌های تولیدی به منظور تبدیل مواد خام به محصولات نهایی یا قطعات قرار دارد. این تبدیل باید به بهینه ترین شکل ممکن انجام شود. تمامی فعالیت‌های تولید یا چرخه ساخت باید برنامه‌ریزی، هماهنگ، سازماندهی و کنترل شوند تا به اهداف مطلوب برسیم. طرح ریزی تولید و کنترل عنوان یکی از بخش‌های سازمان نقش مهم در سازمآن‌های تولیدی دارد. همانطور که از نام آن پیداست این بخش کار طرح ریزی را انجام می‌دهد. طرح ریزی یعنی تعیین اهداف. طرح ریزی تولید و کنترل انواع مختلفی از اطلاعات را به بخش‌های مختلف سازمان ارائه می‌کند. این بخش اطلاعاتی در مورد منابع تولیدی در دسترس برای بخش بازاریابی فراهم می‌کند. بخش بازاریابی سفارش‌ها را بر اساس این اطلاعات قبول می‌کنند. بخش طرح ریزی تولید با سایر بخش‌های سازمان در ارتباط است و اطلاعات لازم را به آن‌ها ارائه می‌کند. 

طرح ریزی تولید عملکردی مدیریتی دارد و در مورد مسائل مهم زیر تصمیممی‌گیرد:

الف. چه تاسیسات تولیدی مورد نیاز است؟

ب. این تاسیسات تولیدی چگونه باید در فضای تولید چیدمان شوند؟

پ. از این تاسیسات به چه نحوی باید استفاده کرد تا کالای مطلوب با نرخ مطلوب تولید شود؟

 

در مجموع، دو جنبه را مد نظر قرار می‌دهد: اول مسیر دهی یا طرح ریزی وظایف کاری و دوم، طراحی چیدمان یا ارتباط فضایی بین منابع. طرح ریزی تولید ماهیتی پویا دارد و همین حالت سیال خواهد داشت. زیرا طرح‌ها ممکن است با توجه به شرایط جدید تغییر کنند. 

کنترل تولید ساز و کاری برای نظارت بر اجرای طرح‌ها است و عملکردهای متعدد و مهمی دارد.

 

الف. همه چیز کنترل می‌شود تا عملیات تولید بر اساس برنامه شروع شود و بر اساس زمان بندی ادامه پیدا کند.

ب.  کنترل تولید فرآیند را رصد می‌کند تا همه جزئیات آن را به صورت مناسب مکتوب کند.

پ. کنترل تولید اطلاعات ثبت شده را تحلیل می‌کند تا بتواند انحرافات از طرح اصلی را شناسایی کند.

ت. کنترل تولید اقدامات اصلاحی فوری را به منظور کم کردن اثر منفی انحرافات از طرح اصلی پیاده سازی می‌کند.

ث.  کنترل تولید از اطلاعات ثبت شده بازخورد می‌گیرد تا بتواند طرح‌های آتی را بهبود ببخشد.

 

1.9 سوالات خود ارزیابی

 

الف. انواع مختلف سیستم‌های تولید را شرح دهید.

ب. عواملی که باید قبل از نهایی کردن سیستم تولید در نظر گرفته شوند را شرح دهید.

پ. هر PPC موثر منجر به استفاده‌ی بهینه از منابع می‌شود. این عبارت را اثبات کنید.

ج. منظور از طرح ریزی تولید چیست؟ عناصر آن را شرح دهید.

چ. کاربرد تولید بر اساس PPC را توضیح دهید.

 

2.0 کلمات کلیدی

 

الف. برنامه ریزی: جدول زمانی برای فعالیت‌های تولیدی. 

ب. تخمین: فرایند تعیین زمان‌های تولید بعد از اصلاح استانداردهای نیروی کار و ماشین آلات. 

پ. بارگذاری: فرایند پیاده سازی برنامه ریزی تولید در عمل.

ت. مسیردهی: فرایند تعیین جریان جا به جایی مواد کار در کارخانه، ترتیب و عملیات.

 

2.1 منابع

a) Rama Murthy, P., Production and Operations Management, New Age International

Publishers, 2005

b) Chase, R.B., Aquilano, N.J., and Jacobs, F.R., Production and Operations Management:

Manufacturing and Services, Richard D. Irwin, Inc., 1998.

c) Narshimha, S.L., Production Planning and Inventory Control, PHI, 2002

d) Garg, A.K., Production and Operations Management, Mc GrawHill, 2012

e) Chary, S.N., Operations Management, TMH, 1996

f) Baffa and Sarin, R., Modern Production/ Operations Management, John wiley and

 

Sons,2002